Hallo Amersfoort & het wieleffect

We zijn in Amersfoort! Na weer een behouden vaart ligt de Viking voor de komende drie weken er weer mooi bij in de Eem, vlak voor de Koppelbrug. De jachthaven zelf is te krap om te kunnen manouvreren, maar ze hebben een prima plek vrijgehouden aan de Eem zelf.

De tocht zelf was goed te doen in twee dagen. Het was 15 uur varen in totaal, dus het had eventueel in één dag gekund. Voor de ontspanning en bemanningswisseling was het beter en leuker om het te doen in twee.

De zaterdag bestond uit de etappe van Gouda naar de jachthaven in Durgerdam, even voorbij de Oranjesluizen aan het Buiten IJ. Vertrek was om 7:00 met de vierkoppige bemanning van Leendert, Els, zus Wieke en ondergetekende en iedereen keurig op tijd voor de verandering. Ik ben nog niet eerder zo stipt vertrokken, meestal zijn er nog wat zaakjes af te ronden op het laatste ogenblik. Starten en varen op alleen de lichtaccu's heeft geen problemen opgeleverd, het liep prima. De enige vertraging die we hebben opgelopen kwam door de werkzaamheden aan de brug te Vrouwenakker, dit heeft drie bruggen extra gekost en ruim een uur in afstand langer varen. Dit was mij van tevoren volkomen onbekend, en enig speurwerk op het internet achteraf heeft ook niet echt een website opgeleverd waar je gemakkelijk alle scheepvaartstremmingen kan opzoeken, behalve misschien de vaartberichten op de Waterkampioenwebsite. De berichten zelf zijn helaas een beetje weggemoffeld in een Word-documentje, niet heel erg toegankelijk dus. Voor een pagina met RSS-feeds van scheepvaartberichten is het kennelijk nog een beetje vroeg...

Het was een bruggentocht als nooit tevoren. Na de Rabatbrug (7:00) en de daarachterliggende Ir. de Kock van Leeuwensluis (7:05) volgden de Bikobrug (7:15), de hefbrug te Waddinxveen (7:45), de hefbrug te Boskoop (8:00), de spoordraaibrug te Gouwsluis (tijd niet genoteerd), de hefbrug in Alphen aan den Rijn (tijd niet genoteerd), de Zegerbrug in Alphen (9:00), de Aardammer brug (9:21), de Papenbrug te Papenveer (9:40), de Kattenbrug (9:45), waarna we moesten omvaren over de Drecht waar we Bilderdamsebrug (tijd niet genoteerd) en de Tolbrug te Leimuiden (10:50) hebben laten openen. Eenmaal op de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder kregen we opnieuw bij Leimuiden de Leimuiderbrug (11:30), daarna de Aalmeerderbrug (12:15) en de Bosrandbrug (13:00) om op de Nieuwe Meer uit te komen. Na de Nieuwe Meersluizen te zijn gepasseerd (13:30) kon in Amsterdam pas echt het feest beginnen. Hier kwamen de Zeilstraatbrug (14:22), de Bockbrug (14:34), de Overtoombrug (14:44), de Kinkerbrug (14:55), de Wiegbrug (15:07), de Beltbrug (15:14), de van Hallbrug (15:19), de Kattenslootbrug (15:26), de Willemspoortbrug (15:35) en tenslotte de Westerkeersluisbrug (15:41), waar we nét onderdoor pasten om aldaar het IJ te bereiken. De Oranjesluizen waren we om 16:15 gepasseerd en om ca 17:00 lagen we goed en wel aangemeerd in jachthaven 't Y te Durgerdam. Na 24 bruggen en 3 sluizen zat ik er redelijk doorheen en kon ik geen brug meer zien.

Ondanks de mooie route wil ik dit de volgende keer liefst toch anders. 24 bruggen en drie sluizen is mij toch wel een beetje gortig en ik hoop van harte dat mijn volgende project op een locatie is die ik via het Amsterdam-Rijnkanaal kan bereiken. Ik moet eigenlijk niet klagen, want ik heb wel veel oefening gehad in het manouvreren op beperkte vaarwegen en het stilleggen van het schip voor een brug. Nu pas heb ik het gevoel dat ik het gedrag van de Viking een beetje leer kennen, hoe het achterschip naar bakboord trekt bij het achteruitslaan, omdat ik een rechtsdraaiende schroef heb.

Dit is een interessant verschijnsel, trouwens. Het heet het wieleffect en deze term slaat op de neiging van de schroef om als een wiel door het water te trekken en het achterschip mee te nemen. Het werkt ongeveer zo (heb ik gelezen). Het dieper gelegen deel van de schroef heeft meer grip op het water door allemaal ingewikkelde oorzaken waar op Wikipedia het een en ander over geschreven is. Een mooiere beschrijving met plaatjes staat op Answers.com. Door de draaiende beweging trekt de schroef aan de onderkant meer dan aan de bovenkant, zodat bij vooruit slaan het achterschip naar stuurboord trekt (bij een rechtsdraaiende schroef). De boeg van het schip stuurt daarbij dus als het ware vanzelf iets naar links. In het Engels heet dit propeller walk.

Bij achteruitslaan is dit wieleffect nog groter. De schroefbladen zijn zo gevormd dat ze "in de vooruit" het meeste water verzetten. De schroef moet bij het achteruitslaan dus meer omwentelingen maken om dezelfde vaart in het schip te krijgen. Deze extra omwentelingen versterken het wieleffect. Dit maakt dat de Viking bij het achteruitslaan heel lastig te varen is. Het wieleffect wordt namelijk bijgestaan door twee andere manouvreerproblemen. Het schip reageert ten eerste heel slecht op het roer - dit is iets wat ik zelf heel slecht begrijp maar heeft met krachten op het roer te maken - en ten tweede heeft de kop van het schip de neiging om met de wind mee weg te waaien. Deze drie fenomenen maken dat ik liever niet teveel achteruit vaar, iets waar ik bij de bruggen gedwongen werd om hiermee te oefenen. Als een brug in een kwestie van minuten open gaat, dan is het niet de moeite om het schip aan te meren aan een wachtplaats of iets dergelijks. In Amsterdam hebben een aantal bruggen die mogelijkheid niet eens, dus is het rustig afwachten en voorzichtig oefenen met het schip stil op het water houden.

Het wieleffect is overigens niet alleen maar vervelend. Zo weet ik nu dat ik bij het vooruitvaren linksom een kleinere draaicirkel heb dan rechtsom. Ook kan ik met behulp van het wieleffect het achterschip makkelijker aan de kant helpen als aan bakboord wil aanmeren. Helaas wil ik altijd het schip aan stuurboord aan de wal hebben, omdat aan stuurboord het slot op de deur zit en ik daar veel gemakkelijker aan en van boord kan.

Oh ja, maar de reis. Zondag was een enorm contrast met zaterdag. Vertrek was om 12:25. Het IJsselmeer was rustig en in de loop van de dag begon de zon steeds meer door te breken. Het varen kon ik voor een goed deel van de tijd overlaten aan de overige drie bemanningsleden - Steven, Petra en inmiddels een van mijn vaste maten, Arjan. Al varend op het dak van de Viking gezeten kon ik uitkijken over de velden rond de Eem en het was echt magisch. Alles was ontspannen, fietsende mensen met kinderen, slechts twee bruggen en prachtig, rustig, zonnig vaarweer. Om 17:15 had de Viking zijn nieuwe ligplaats.